Η παλινδρομική και καθοδική διαδρομή της ΔΗΜΑΡ

 του Γιώργου Αντωνίου

Η ΔΗΜΑΡ ήταν μια θετική πολιτική πρωτοβουλία εξυγίανσης και εξορθολογισμού της ελληνικής αριστεράς που γεννήθηκε στα ασφυκτικά πλαίσια του λαϊκίζοντος ΣΥΡΙΖΑ από τη μετριοπαθή, προσγειωμένη, ανανεωτική πτέρυγά του με επικεφαλής τα στελέχη Κουβέλη, Λυκούδη, Μαργαρίτη και πολλούς άλλους. Η προσπάθεια ξεκίνησε καλά, είχε ρεύμα, κέρδισε την επιδοκιμασία πολλών αριστερών και μη αριστερών, δημοκρατών πολιτών και αποτυπώθηκε εκλογικά με επιτυχία στις βουλευτικές του 2012.

Τελικά όμως κατέληξε σε αποτυχία και κάθετη πτώση. Μεσολάβησαν καθοριστικές επιλογές της ΔΗΜΑΡ, η συμμετοχή της στην κυβέρνηση ΝΔ-ΠΑΣΟΚ-ΔΗΜΑΡ και κατόπιν, με αφορμή το κλείσιμο της ΕΡΤ, η απόσυρση από την κυβερνητική συμμαχία. Τι έφταιξε άραγε γι’ αυτήν την οριστική αποτυχία;

Eίδαμε αρκετές φορές στη μεταπολίτευση και ιδιαίτερα τα τελευταία χρόνια, όταν κάποιο κόμμα κάνει αλλεπάλληλες στροφές τη μία προς τα αριστερά και την άλλη προς τα δεξιά, τελικά να αποδυναμώνεται αποφασιστικά. Το έπαθε το κόμμα της λαϊκιστικής, εθνικιστικής δεξιάς του Γ.Καρατζαφέρη που αρχικά υιοθετούσε μια σκληροπυρηνική φρασεολογία, κατόπιν έκανε μια μετριοπαθή στροφή προς ένα πνεύμα υπευθυνότητας και συνεργασίας με την κεντροδεξιά και την κεντροαριστερά εισερχόμενο στην κυβέρνηση Παπαδήμου και κατόπιν το γύρισε ξανά προς πιο σκληρές θέσεις αποχωρώντας από την κυβέρνηση. Τι κέρδισε από αυτές τις παλινδρομήσεις; Απλά το να βουλιάξει στις τελευταίες βουλευτικές, έχοντας μπερδέψει, ζαλίσει και αποπροσανατολίσει τους ψηφοφόρους του που κατευθύνθηκαν προς άλλα συγγενή κόμματα. Κάτι αντίστοιχο συνέβηκε και με τη ΔΗΜΑΡ. Ξεκίνησε σε ένα ανανεωτικό αριστερό πνεύμα επενδύοντας στο διάλογο και την επιδίωξη ανταλλαγής απόψεων και συνεννόησης με τα υπόλοιπα κόμματα. Επέλεξε να παίξει το ρόλο της συνετής, λογικής και μετρημένης ευρωπαϊκής αριστεράς στον αντίποδα των «επαναστατικών» αντιπολιτευτικών κραυγών και του λαϊκισμού του ΣΥΡΙΖΑ, από τον οποίο προήλθε. 

Μετά τις εκλογές του Μάη του 2012 δεν πήρε την απόφαση να μπει σε κοινή κυβέρνηση, κάτι που θα μπορούσε και θα έπρεπε να κάνει, πράγμα που υποχρεώθηκε να εφαρμόσει μετά τις δεύτερες εκλογές του Ιουνίου, υπεύθυνα και με σοβαρότητα, για να μη μπει η χώρα στην περιπέτεια της ακυβερνησίας. Στην κυβέρνηση δεν προσέφερε και πολλά, οι δύο υπουργοί της Μανιτάκης και Ρουπακιώτης μάλλον βραχυκύκλωναν περισσότερο την εφαρμογή των μεταρρυθμιστικών μέτρων παρά τα διευκόλυναν και δεν έδειχναν να αισθάνονται και να λειτουργούν άνετα στα πλαίσια της κυβέρνησης, όπως οι πασοκικοί υπουργοί. Με αφορμή και αιτία την προβληματικότατη απόφαση Σαμαρά να κλείσει με συνοπτικές διαδικασίες την ΕΡΤ, ο μετανοιωμένος Κουβέλης απέσυρε τη ΔΗΜΑΡ από την κυβέρνηση. Οι φίλοι της ΔΗΜΑΡ που ήσαν υπέρ της συναίνεσης και της συνεργασίας απογοητεύτηκαν. Προηγουμένως βέβαια είχαν δυσαρεστηθεί οι αριστεροί οπαδοί της ΔΗΜΑΡ που δεν ήθελαν συνεργασία με τη ΝΔ, όταν πραγματοποιήθηκε η τρικομματική σύμπραξη. Το τιμόνι τη μια έστριβε προς τη μετριοπάθεια και την άλλη προς τα αριστερά. Ο Φ.Κουβέλης είπε αρχικά όχι στη συνεργασία με το επίσημο ΠΑΣΟΚ, την Ελιά, την Πρωτοβουλία των 58 και την υπόλοιπη κεντροαριστερά. Κατόπιν προσπάθησε να ενσωματώσει στο κόμμα του πασοκικά στελέχη του Γιώργου Παπανδρέου, την ευρωβουλευτή Κοππά, τον Καστανίδη, τον Μπεγλίτη κ.α. Το πιο παράδοξο και ανακόλουθο ήταν που εμφανίστηκε με θετική, φιλική προδιάθεση έναντι του κυρίως υπεύθυνου για την υιοθέτηση του μνημόνιου και της αυστηρής οικονομικής πολιτικής λιτότητας, του Γιώργου Παπανδρέου, στην εκδήλωση της Κοππά, που ήταν πλέον υποψήφια ευρωβουλευτής της ΔΗΜΑΡ. Αυτό μπορεί ίσως να ήταν η χαριστική βολή, να έδιωξε αριστερούς ψηφοφόρους προς τον ΣΥΡΙΖΑ και το Ποτάμι. Ύστερα άρχισε να λοξοκοιτάζει προς τη συνεργασία με τον ΣΥΡΙΖΑ και το συντονισμό με την πολιτική του. Λέει ναι στη συνεργασία με την κεντροαριστερά μα με στόχο να πάνε όλοι μαζί να συμμαχήσουν με τον ΣΥΡΙΖΑ. Ευθυγραμμίζεται βαθμιαία με τη σκληρή, εκ των προτέρων πάντοτε αρνητική, άκαμπτη αντιπολιτευτική γραμμή του ΣΥΡΙΖΑ, στον οποίο προσβλέπει για να διασωθεί από την ανυπαρξία.

Περιληπτικά, ο Κουβέλης έκανε πολλές αλλαγές πορείας, ακολούθησε μια τεθλασμένη διαδρομή. Στην αρχή ήταν στον ΣΥΡΙΖΑ με τον Τσίπρα. Μετά αποχώρησε και αυτονομήθηκε. Κατόπιν πλησίασε προς τον Βενιζέλο και τον Σαμαρά και, ορθά, συνεργάσθηκε μαζί τους για να μπορέσει να υπάρξει βιώσιμη κυβέρνηση. Κατόπιν βγήκε από την κυβέρνηση, απομακρύνθηκε από αυτούς και αυτονομήθηκε. Ύστερα ήρθε κοντά με τα παπανδρεϊκά στελέχη και τον Γιώργο. Μετά τον εκλογικό καταποντισμό συγκλίνει προς τον ΣΥΡΙΖΑ. Έφυγε μακριά από τον Τσίπρα για να ξαναγυρίσει τελικά σ’ αυτόν…

Η «συριζοποίηση» της ΔΗΜΑΡ, όπως την ονόμασε η Μ.Λιοναράκη, στέλεχος της Κ.Ε. που αποχώρησε από το κόμμα ακολουθώντας τη Μεταρρυθμιστική Τάση, θα είναι μια αρνητική εξέλιξη. Η προσέγγιση της ΔΗΜΑΡ στον ΣΥΡΙΖΑ σημαίνει απεμπόληση των αρχικών της στόχων ως κόμματος της ανανεωτικής, μεταρρυθμιστικής, ευρωπαϊκής, αντιλαϊκιστικής και νηφάλιας αριστεράς, μιας και ο ΣΥΡΙΖΑ, υπό την πίεση των πιο αριστερών στελεχών του και της αριστερής του πτέρυγας, δεν διακρίνεται για τέτοια χαρακτηριστικά. Ο Φ.Κουβέλης, υπό την ισχυρή πίεση των διαθέσεων των στελεχών της λαϊκίζουσας αριστεράς, μάλλον αποφάσισε τελικά, μετά από πολλές συζητήσιμες αμφιταλαντεύσεις, να μην είναι υποψήφιος πρόεδρος της δημοκρατίας υποστηριζόμενος από τα κυβερνητικά κόμματα και τους ανεξάρτητους βουλευτές, αλλά πιθανά από τον ΣΥΡΙΖΑ, τη σημερινή αντιπολίτευση και άλλες πολιτικές δυνάμεις, μετά τις βουλευτικές εκλογές, όταν η πλειοψηφία θα είναι, σύμφωνα με τους υπολογισμούς του, ευνοϊκότερη για την εκλογή του…

Οι αλλεπάλληλες στροφές του κόμματος μπέρδεψαν τους οπαδούς της ΔΗΜΑΡ. Έχεις μια πορεία α, κατόπιν στρίβεις προς τα δεξιά. Εντάξει, ένα κόμμα είναι υποχρεωμένο από τη ζωή, από την πολιτικοοικονομική συγκυρία, να κάνει ελιγμούς. Έχεις χάσει όμως αναπόφευκτα ένα μέρος από την αριστερή σου πτέρυγα, είναι λογικό. Μετά από κάποιο διάστημα, μετανοιωμένος, στρίβεις επ’ αριστερά. Τότε δυσαρεστείς και χάνεις τους μετριοπαθείς οπαδούς σου. Αν ξαναστρίψεις επί το μετριοπαθέστερον ξαναχάνεις τους «αριστερούς» κ.ο.κ.

Ένα κόμμα είναι σαν ένα ανοιχτό όχημα, που κινούμενο διέπεται από τους νόμους της φυσικής. Πηγαίνεις ευθεία, μετά στρίβεις δεξιά, αυτοί που βρίσκονται στην αριστερή πλευρά του οχήματος πετάγονται έξω από τη φυγόκεντρο, προς τα αριστερά. Ύστερα, για να «διορθώσεις» την πορεία σου στρίβεις αριστερά (έξοδος από την τρικομματική κυβέρνηση), μα όσοι βρίσκονταν στα δεξιά του οχήματος πετάγονται έξω προς τα δεξιά. Αυτό σημαίνει πως με τη φυγόκεντρο δύναμη πλησιάζουν και ψηφίζουν παρατάξεις πιο μετριοπαθείς και πιο κεντρώες (Ποτάμι και κεντροαριστερά). Αλλά και τους δικούς σου, αυτούς που παρέμειναν στο όχημά σου μετά την απότομη αριστερή στροφή πας και τους παραδίδεις στο γνησιότερο από εσένα αριστερό κόμμα (τον ΣΥΡΙΖΑ), γιατί οι περισσότεροι έχουν αρχίσει να σε θεωρούν νόθο αριστερό κόμμα κι όχι αληθινό και προτιμούν το μαχητικότερο. Η διαδικασία αυτή δείχνει επίσης πως οι πολιτικές στροφές και διορθώσεις πρέπει να προετοιμάζονται, να συζητιούνται και να γίνονται σταδιακά, με ήπιο τρόπο και όχι ως κεραυνός εν αιθρία. Συνολικά, μπορούμε να υποστηρίξουμε πως η ΔΗΜΑΡ, λόγω των πολιτικών λαθών της ηγεσίας της, εξάντλησε το αρχικά πλούσιο, πολιτικό κεφάλαιό της.

Η ΔΗΜΑΡ θα έπρεπε κατά τη διάρκεια της διαδρομής της να επεξεργαστεί και εξειδικεύσει την ανανεωτική αριστερή φυσιογνωμία της, τη φυσιογνωμία και τον ιδεολογικοπολιτικό χαρακτήρα του ευρωπαϊκού, εποικοδομητικού, δημιουργικού, θετικού και συναινετικού, μεταρρυθμιστικού και μετριοπαθούς, ανανεωτικού αριστερού κόμματος. Όμως παρέμεινε μέσα στα όρια της αριστερής παράδοσης. Δεν αρκούσε η προβολή της μετρημένης και λογικής προσωπικότητας του Φ.Κουβέλη. Η ΔΗΜΑΡ ανήκε στην ομάδα του Ευρωπαϊκού σοσιαλιστικού κόμματος και αυτό συνεπαγόταν ορισμένα συγκεκριμένα πολιτικά χαρακτηριστικά. Τα αντίστοιχα, ευρωπαϊκά σοσιαλιστικά κόμματα συνεργάζονται με τα χριστιανοδημοκρατικά και δεξιά λαϊκά κόμματα και τα φιλελεύθερα κόμματα (κάτι που η ΔΗΜΑΡ έπραξε στα πλαίσια της τρικομματικής κυβέρνησης Σαμαρά). Κατά συνέπεια η σύμπλευση με ριζοσπαστικά, λαϊκιστικά αριστερά κόμματα τύπου ΣΥΡΙΖΑ αντιφάσκει με αυτή την κατεύθυνση. Προκρίνει τη διαμόρφωση και προώθηση μιας σχηματικής, χονδροειδούς, λαϊκιστικής αριστερής πολιτικής.

Το πολιτικό νόημα της προσέγγισης της ΔΗΜΑΡ προς τον ΣΥΡΙΖΑ είναι πως θα συγκλίνει προς τη μηχανιστική, μανιχαϊστική οπτική του και προς την αδιαπραγμάτευτη και τυφλή αντιπολίτευση που κάνει, απεμπολώντας η –ΔΗΜΑΡ– την πολιτική ευελιξία, την ρεαλιστική προσαρμοστικότητα και τη διαλλακτικότητα που την χαρακτήριζαν παλαιότερα ως ρεύμα της ανανεωτικής αριστεράς. Με λίγα λόγια, παίρνοντας αυτό το δρόμο η ΔΗΜΑΡ θα επανέλθει πολιτικά στον χώρο από τον οποίο προήλθε κι αποσπάσθηκε, και θα αφομοιωθεί μελλοντικά από αυτόν.

Η διαφωνούσα, μεταρρυθμιστική, διαλλακτική μειοψηφία, η Μεταρρυθμιστική Τάση της ΔΗΜΑΡ αποχώρησε από το κόμμα. Το πιθανότερο είναι να συγκλίνει προς την ευρύτερη κεντροαριστερά (Ποτάμι και Δημοκρατική, προοδευτική παράταξη-ΠΑΣΟΚ), σε αναζήτηση νέων, πιο δημιουργικών και εποικοδομητικών για τον τόπο, συμμαχιών.  

………………………………………………………….

O Γιώργος Αντωνίου είναι φιλόλογος